HOOFDSTUK 5 RECHTEN
Kraken en de wet
Direct na het in werking treden van het kraakverbod op 1 oktober 2010, hebben een aantal kraakpanden rechtzaken aangespannen tegen strafrechtelijke ontruimingen op basis van deze nieuwe wet.
In hoger beroep heeft het Hof in Den Haag op 8 november 2010 geoordeeld dat strafrechtelijke ontruiming pas kan plaatsvinden nadat de krakers in kort geding de rechtmatigheid van de ontruiming hebben laten toetsen. Deze uitspraak is terug te vinden in de publicatie in de Staatscourant, en is geldend als jurisprudentie voor ontruimingspogingen van andere kraakpanden in Nederland.
Strafrechtelijke ontruiming
In het geval van een strafrechtelijke ontruiming, is het doorgaans het geval dat de eigenaar van het pand aangifte doet van lokaalvredebreuk. Het openbaar ministerie laat vervolgens meestal de wijkagent een aankondiging tot onruiming in persoon afleveren. Er kan tot 7 dagen na afleveren van deze brief door de krakers een kort geding worden gestart tegen de Staat om de rechtmatigheid van deze ontruiming te laten toetsen.
Bij een beslissing van de rechter in het nadeel van de krakers, wat helaas vaak gebeurt, zal er doorgaans een wijkagent langs komen om een vertrekdatum overeen te komen, zodat zij zich ontruimingskosten kunnen besparen.
Hou bij deze vertrekdatum rekening met het schoon opleveren van het pand, liefst in dezelfde of betere staat dan bij aankomst: Niemand is gebaat bij de negatieve mond-tot-mond verhalen, twitter posts van de politie, of nieuwsartikelen die hiermee gepaard gaan.
Civielrechtelijke ontruiming
De eigenaar van een pand kan een rechtzaak tegen de krakers van een pand starten (anoniem in het geval dat jullie namen onbekend zijn). Dit betekent dat een deuwaarder een dagvaardiging af zal leveren waarin de datum van een rechtszitting aangekondigd is, waarin de rechter de belangen van de krakers zal wegen tegenover de belangen van de eigenaar van een pand.
De vordering ontstaat zodra de eigenaar de claim kenbaar maakt. Een eigenaar zal meestal een sommatiebrief sturen, vaak direct of kort na de kraak, waarin gemeld wordt dat hij niet instemt met het gebruik van het pand door de krakers, en deze sommeert om op korte termijn te vertrekken.
De verzending hiervan betekent op zich niet zo veel, en is slechts een formaliteit. Het verzenden van een dagvaardiging kan volgen na deze sommatiebrief, maar net zo goed nog jaren duren.
Indien in de sommatiebrief wordt verwezen naar plannen of andere omstandigheden waaruit het belang van de eigenaar zou moeten blijken, is het raadzaam om je te gaan verdiepen in de argumenten waarop de eigenaar zich beroept.
Bijzondere omstandigheden en spoedontruimingen
In bepaalde omstandigheden kan de politie overgaan tot spoedontruiming:
– De krakers worden verdacht van huisvredebreuk (art. 138 Sr) waarbij het huisrecht van een ander wordt geschonden. Dit betekent uiteraard dat er sprake moet zijn van aantoonbare eerdere bewoning door iemand anders;
– De krakers worden verdacht van andere strafbare feiten, ten gevolge waarvan de rechthebbende van het pand ernstig wordt getroffen (bijvoorbeeld: Het bedrijf kan door de kraak niet meer functioneren of er worden ernstige vernielingen aangericht);
– Door de wederrechtelijke bewoning ontstaat een gevaarlijke sittuatie voor de krakers en/of hun omgeving: Bijvoorbeeld brandgevaar of instortingsgevaar;
– Hou er rekening mee dat je afhankelijk van de situatie van een pand, er langer of korter kan wonen.
Ben je bereid om een rechtszaak te voeren tegen ontruiming? – Kosten ca. 1.600 euro + minstens 180 euro eigen bijdrage in juridische kosten. Anders moet je, als je er een keer met een eigenaar niet uit komt, mobiel zijn en bereid zijn om, op basis van de zaken die je van ons tijdens de kraak van het eerste pand geleerd hebt, een nieuw pand te zoeken voor jezelf.
Heb je financieele middelen om gas, water en licht op jouw naam te zetten en de woning bewoonbaar te maken? Soms zit er geen vloer in een woning of is de electriciteit afgesloten.
Privacy
Als je in het pand bent, hoef je je niet te legitimeren. Vaak doet de politie alsof dit wel zo is. Trap hier niet in, want deze gegevens kunnen verstrekt worden aan de eigenaar van het pand
Geef je naam niet aan de eigenaar van het pand.
Bewoning
Niet zelden wordt er in Rotterdam door diverse pand eigenaren een poging gedaan om het pand dicht te platen terwijl er weet is van bewoning en/of er mensen in het pand aanwezig zijn. Dit is vrijheidsberoving. Een geinformeerde politieagent weet dat dit niet mag, maar niet zelden wordt door medewerkers van pand eiganaren, beveiligingsbedrijven en de politie, gedaan alsof dit mag, in een poging de bewoners het pand uit te krijgen.
Wetsartikelen
Hier een summier overzicht van de tekst van de meest belangrijke wetsartikelen. Voor een uitgebreide bespreking, raadpleeg de aanbevelenswaardige scriptie van Marcel Schuckink Kool, ‘Rechtspositie van krakers jegens de overheid‘. Voor de meest actuele wetssteksten: www.overheid.nl > wet en regelgeving
* Ambtsinstructie voor de politie enz. artikel 2
De ambtenaar legitimeert zich met het legitimatiebewijs dat aan hem is verstrekt:
a. Bij het optreden in burgerkleding ongevraagd, tenzij bijzondere omstandigheden dit onmogelijk maken, en
b. Bij optreden in uniform, op verzoek daartoe.
* Grondwet artikel 12
Het binnentreden in een woning zonder toestemming van de bewoner is alleen geoorloofd in de gevallen bij of krachtens de wet bepaald, door hen die daartoe krachtens de wet zijn aangewezen.
* Algemene Wet op het Binnentreden 14 artikel 2 (schriftelijke machtiging)
lid 1: Voor het binnentreden in een woning zonder toestemming van de bewoner is een schriftelijke machtiging vereist, tenzij en voor zover bij wet aan rechters, rechterlijke colleges, leden van het openbaar ministerie, burgemeesters, gerechtsdeurwaarders en belastingdeurwaarders de bevoegdheid is toegekend tot het binnentreden in een woning zonder toestemming van de bewoner.
lid 3: Een schriftelijke machtiging is niet vereist, indien ter voorkoming of bestrijding van ernstig en onmiddelijk gevaar voor de veiligheid van personen of goederen terstond in de woning moet worden binnengetreden.
artikel 1 (legitimatie en melden doel van binnentreden)
lid 1: Degene die bij of krachtens de wet belast is met de opsporing van strafbare feiten of enig ander onderzoek (…), is verplicht zich voorafgaand te legitimeren en mededeling te doen van het doel van het binnentreden. (…)
* Wetboek van Strafrecht
artikel 138 lid 1:
Hij die in de woning of het besloten lokaal of erf, bij een ander in gebruik, wederrechtelijk binnendringt of, wederrechtelijk aldaar vertoevende, zich niet op de vordering van of vanwege de rechthebbende aanstonds verwijdert, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van de derde categorie.
Wanneer bovenstaand artikel door ambtenaren in functie wordt overtreden, dan komt er op grond van artikel 44 Sr. een strafverhoging bij:
Artikel 44
Indien een ambtenaar door het begaan van een strafbaar feit een bijzondere ambtsplicht schendt of bij het begaan van een strafbaar feit gebruik maakt van macht, gelegenheid of middel hem door zijn ambt geschonken, kan de op het feit gestelde straf, met uitzondering van geldboete, met een derde worden verhoogd.
Het recht op water en electriciteit staan respectievelijk opgenomen in art. 3P en art. 16 e.v. van de Elektriciteitswet.
Het recht op woonruimte staat onder meer opgenomen in de Grondwet en artikel 11 van International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights:
The States Parties to the present Covenant recognize the right of everyone to an adequate standard of living for himself andhis family, including adequate food, clothing and housing, and to the continuous improvement of living conditions. The States Parties will take appropriate steps to ensure the realization of this right, recognizing to this effect the essential importance of international cooperation based on free consent.
Opgepakt?
Rechten in de cel:
Het navolgende is deels overgenomen van het Arrestantenboek van Arrestantengroep Amsterdam en Buro Jansen & Jansen. De belangrijkste procedurele bepalingen staan opgenomen in het Wetboek van Strafvordering. (Zogenoemde arrestantengroepen, kort gezegd, verblijven bij acties op een andere locatie en zien er op toe dat iedereen die eventueel opgepakt wordt ondersteuning van buiten krijgt en wordt bijgehouden wie er vrij komt en nog vast zit.)
– De politie is verplicht je te vertellen waarvoor je bent gearresteerd
– Als je gearresteerd bent kan de politie je 6 uur vasthouden, je fouilleren en al je persoonlijke spullen afnemen. Als je jouw naam niet noemt kan de politie je nog 6 uur extra vasthouden voor onderzoeknaar je identiteit. De politie is dan gerechtigd om foto’s en vingerafdrukken te nemen. (NB. De tijd tussen 12 uur `s nachts en 9 uur `s ochtend telt niet mee.)
– Als je wordt verdacht van een overtreding moeten ze je na deze 6 tot 12 uur laten gaan. Ze zullen je misschien andere dingen vertellen, dus laat je niet intimideren.
– Je kunt ook in verzekering worden gesteld, dan kan de politie en justitie je max. 3 dagen en 15 uur vasthouden voor onderzoek, op verdenking van het plegen van een misdrijf. Je hebt dan recht op je eigen advocaat, daar moet je zelf om vragen! Accepteer geen piketadvocaat of smoesjes dat ze dit niet kunnen regelen.
– Willen ze je langer vast houden moet je binnen deze drie dagen en 15 uur voor een onderzoeksrechter worden gebracht voor verlenging van het voorarrest anders moet je worden vrijgelaten. Ze kunnen hetvoorarrest van 10 dagen en daarna 3 x 30 dagen verlengen. Je advocaat kan je hier verder over inlichten.
– Je hebt ook recht op vegetarisch/veganistisch eten en wanneer nodig medische hulp. Eis dit; de politie zal namelijk hier erg moeilijk over kunnen doen.
– Vrouwen mogen alleen voor vrouwelijke agenten worden gefouilleerd, mannen door mannen.
Wie het naadje van de kous wil weten, surft naar Arrestantengroep.org. Ook in ‘Tips tegen de Tralies‘, op de website van Buro Jansen & Jansen staat zeer leesbare tekst opgenomen over dit onderwerp. Voor een kraakactie beland je in principe nooit in de gevangenis of in een huis van bewaring; volledigheidshalve (en wie weet vooruitlopend op een eventueel kraakverbod) toch nog een leestip over je rechten in de bak: ‘het Bajesboek*’ van G. de Jonge, welke je eventueel kan downloaden door deze link bijvoorbeeld in te vullen op PDF-Downloader.com
WAT TE DOEN BIJ ILLEGALE ONTRUIMING
1) Aangifte
Wanneer de politie een pand ontruimt of op enige wijze het pand betreden heeft zonder toestemming van de bewoners terwijl ze eigenlijk daartoe niet bevoegd waren, dan is er sprake van huisvredebreuk door ambtenaren in functie. Hoewel iedere situatie anders is, is het geen gek idee om hier aangifte van te doen, omdat dit in principe een vrij ernstig feit is.
2) Klacht over niet vervolgen
Nadat je aangifte hebt gedaan, kan het voorkomen dat er niets mee wordt gedaan. Om tenminste het onderste uit de kan te halen, kun je bij het openbaar ministerie een ‘klacht over niet vervolgen’ indienen (artikel 12 Strafvordering).
3) Klagen over politiehandelen
Op het moment dat de politie buiten zijn boekje treedt, is het in het algemeen belang dat zij er niet mee wegkomen zonder er ooit meer iets over horen. Meestal gebeurt er echter niets met zo’n klacht. Als de agenten het zo bont hebben gemaakt dat de lokale politiek zich ermee zou moeten bemoeien, sta je uiteraard sterker wanneer je een of meerdere klachten hebt ingediend. Bij deze procedure is het zaak dat er foto’s worden gemaakt van alles dat kan bijdragen aan bewijs tot het onaanvaardbare handelen. Het is verstandig om hier niet al te lang mee te wachten.
4) Klacht bij Gemeentelijke / Nationale Ombudsman
Wanneer je reeds bij de politie geklaagd hebt en er niets met de klacht wordt gedaan, kun je terecht bij de Nationale Ombudsman.
De uitspraak is niet bindend maar er wordt in de praktijk veel waarde aan gehecht. Wanneer de politie bijvoorbeeld schade heeft veroorzaakt of onrechtmatig spullen in beslag heeft genomen, moet het wel erg raar lopen wil de burgerlijke rechter geen schadevergoeding toekennen wanneer er een veroordelend rapport van de Nationale Ombudsman ligt.
Indien tevens de gemeente betrokken is geweest bij onbehoorlijk handelen, kun je ook een klacht indienen bij de Gemeentelijke Ombudsman. Deze behandelt geen klachten over de politie.
5) Pers informeren
Illegale ontruimingen vinden, gelukkig, niet elke dag plaats. Wanneer de politie zich misdraagt kan dit nieuwswaarde hebben. In dat geval kun je je strijd kracht bijzetten door de pers op de hoogte te brengen. Verwerk in je persbericht waarom het pand zo lang leegstond.
Herkraak
Het kan vruchten afwerpen om dezelfde dag nog het pand terug te kraken. Zoek eventueel rechtshulp. Laat je niet uit het veld slaan als je werd ontruimd uit een pand dat leegstond: de aanhouder wint!
Inbeslagname
Wanneer er bij een ontruiming tevens spullen in beslag worden genomen, brengt artikel 94 lid3 Sv met zich mee dat er zoveel mogelijk een bewijs van ontvangst wordt afgegeven. In de praktijk wordt deze bepaling welhaast zonder enige uitzondering in de wind geslagen. Daarom is het belangrijk om direct op te schrijven wat er allemaal is meegenomen en zo snel mogelijk een advocaat in te schakelen.
Als je geen namen van agenten hebt, dan kan de datum en het adres van de melding een aanknopingspunt bieden. Krakers zonder advocaat worden in deze situatie meestal van het kastje naar de muur gestuurd in de hoop dat ze het er uiteindelijk bij zullen laten.