Bu yazı 19 Haziran 2014 tarihinde Popular Resistance internet sitesinde “Repressing World Cup Protests: A Booming Business For Brazil” adıyla yayınlanan yazının çevirisidir.
12 Haziran günü Brezilya polisi São Paulo’da bulunan Dünya Kupası arenasına giden otoyolu kapatan silahsız 50 göstericiye biber gazı attı. 15 Haziran günü Rio de Janeiro’da Maracana Stadyumu’na yaklaşan 200 gösterici biber gazı ve ses bombası yağmuruna tutuldu.
Daha az ölümcül silahlarla donanmış be ABD SWAT ekiplerinin 2000lerin başlarındaki taktiklerini uygulayan çevik kuvvet ekipleri coplamak ve kimyasalları yakın mesafenden kullanmak gibi şiddetli yöntemler kullanıyor. Brezilya’da gösterilerin bu şekilde bastırılması sadece yaygın kullanılan bir politik kontrol şekli değil aynı zamanda patlayan bir iş hacmi.
Bütün ülke çapında gerçekleşen Dünya Kupası ve ilgili ekonomik protestolar Rio merkezli Condor Nonlethal Technologies şirketi için büyük kar getiriyor. Dünya Kupası’nın devasa güvenlik bütçesinden Condor, polise ve özel güvenliğe biber gazı, plastik mermi, elektrikli şok aleti ve ışık ve ses bombası sağlayarak 22 milyon dolarlık kontrat yaptı. Askeriye ve Birleşmiş Milletler alıcılarına kanunların uygulanması için toplumsal olaylara müdahale ve toplumsal düzeni sağlama silahları satarak Condor işlerini geçtiğimiz beş yıl içinde yüzde 30’un üzerinde artırdı.
Dünya Kupası ve – 2016 yılında Brezilya’da gerçekleştirilecek – Olimpiyatlar gibi müsabakalar spot ışıklarını ulusal güvenlik üzerine çeviriyor. Endüstrinin gözünde iyi bir performans sergile ve dünyanın dört bir yanında açılış konuşması, danışmanlık ve eğitim operasyonları için davetiyeler al. Condor ve diğer Brezilya güvenlik sektörü için, Dünya Kupası moda haftası gibi; son moda polis kıyafetlerini göstermek, gelecekteki alıcıları cezbetmek için bir fırsat.
Condor kârının detaylarını açıklamazken, Pazarlama Müdürünün CV’sine göre şirket 50 milyon dolarlık ölümcül olmayan silah ve mühimmat satışına sahip. Son yıllarda Condor iletişim araçları ve ticari sergilere katılımın da dâhil edildiği yeni pazarlama stratejisinin sonucu olarak gelirinde yüzde 33 artışı gördü. Bu girişimlerle pazarlama müdürü yüzde 90’lık bir ortalama satış artışı denetimini yaptı ve satışları içlerinde Asya ve Afrika’da yeni pazarlarında olduğu 12 ülkeden 40 ülkeye çıkardı.
Yurt dışındaki gösterilerden kar elde etmek
Büyük Brezilya bayrakları altında Condor şimdi DSEi ve Milipol’ün de içinde bulunduğu dünyanın önde gelen güvenlik sergilerinde hükümetler ve askeri alıcılara ürünlerini sundukları düzenli bir sergi alanı sahibi. Gösterimi yapılan yeni araçlardan biri de “ballerina grenade” adı verilen ve göstericiler tarafından geri atılmayı engelleyecek şekilde yerde seken bir biber gazı çeşidi.
Condor’un toplumsal olayları kontrol teknolojilerinin geniş yelpazesi insan hakları ihlali kaydı olan ülkeler de dâhil olmak üzere dünyanın dört bir tarafındaki ülkelere gönderiliyor. Bu davranış Condor’un 2010 yılında verdiği “insan haklarına herhangi bir zarar vermeksizin kontrollü güç kullanımı yoluyla, Brezilya’da ‘ölümcül olmayan’ kavramının yayılmasında öncü…” olma sözünün denetlenmesine yol açtı.
Rio merkezli Condor Nonlethal Technologies (Condor ölümcül olmayan teknolojiler şirketi) tarafından yapılmış bir biber gazı kapsülü 2013 yılında Türkiye’de Ankara sokaklarında bulundu. (Twitter/Suzette Grillot)
Brezilya’da bütün uluslararası biber gazı satışları Brezilya Dış İlişkiler Bakanlığı ve Savunma Bakanlığı tarafından inceleniyor. Ancak bunların nasıl kullanıldığına dair bir kayıt tutulmuyor ve satış rakamları halka açık değil. Bir araştırmacı gazeteci grubu Publica’nın raporuna göre, “Bu endüstride, şeffaflığın olmaması bir norm”.
Ölümcül kuvvet kullanımının artmış olmasına rağmen “toplumsal olayların kontrolü” toksik gazların sivillere karşı kullanılmasına izin veren Kimyasal Silahlar Konvansiyonu’ndan muaf kalıyor. Polis donanımları olarak sınıflandırılabilecek diğer silahlar gibi bu maddeler silah satışı kısıtlamalarının dışında kalıyor. Bu da bu araçların kâr amaçlı ticaretini ilaç endüstrisinden daha az düzenlenmiş hale getiriyor.
Brezilya’nın toplumsal olayları kontrol işini inşa etmek
Brezilya’nın uluslararası polislik endüstrisi protestolarında tepeye yükselmesi çoğunlukla ülkenin 2000’li yılların başlarında silah satışlarına ilişkin kuralları gevşetmiş olmasının bir sonucu. 2002 yılında Brezilya hükümeti ulusal geliri artırmak için yeni bir esnek kurallar serisi çıkardı. São Paulo Gazeta Mercantil’e göre, Savunma Bakanlığı “Dışişleri (Itamaraty), Bilim ve Teknoloji ve ekonomi alanındakiler” ile işbirliğine girdi. Condor’un o zamanki sözleşme ve satıştan sorumlu yöneticisi Frederico Aguiar “Bizimki gibi politik ve ekonomik olarak önemli bir ülkenin yurt dışında tasarlanan ve üretilen savunma sistemlerine bağımlı kalamayacağı konusunda bir farkındalık artışı var” dedi.
Polis teknolojilerinin üretiminin artırılması hamlesinin yanı sıra, kuralların uygulanması konusunda da değişiklikler yapıldı. Cirro Barros of Publica raporuna göre, 2004 yılında Brezilya toplumsal güvenlik vakaları ile mücadele etmek için daha büyük bir plan olan asayiş polisliği için askeri eğitimin yaygınlaştırılması içerisinde Força Nacional’i (ulusal güç) kurdu.
2006 yılında Condor ve Brezilya hükümeti onları uluslararası sahneye sıçratan o zamanlar dünyadaki en büyük daha az ölümcül silahlar konferansına ev sahipliği yaptı. Konuşmacılar polislik faaliyetlerinde askeri taktiklerin gelişimi konusunda önemli insanlardan olan Charles “Sid” Heal’in yanı sıra ABD askeri uzmanı Colonel John B. Alexander – “Keçilere Bakan Adamlar” ve UFO ünlüsü- idi. “SWAT’ın İncil’ini” yazdığı söylenen Kumandan Heal şirket gösterilere karşı polislik faaliyetleri ve “barış koruma” pazarında kâr amaçlı uğraşlarını yayarken Condor’a danışmanlık yaptı. Publica tarafından yapılan son araştırmalar Brezilya polisinin askerileştirilmesinde ABD Dışişleri Bakanlığı’nca fon sağlanan merkezlerde gerçekleştirilen FBI istişareleri ve eğitimleri süregelen ABD’nin bu işe dahil olduğunu açığa çıkarıyor.
Hesap verebilirlikten kaçınma
Brezilya hükümeti suçlamalardan kaçmak için politikalarına dikkat çekerken, Condor gibi kurumsal üreticiler ürünlerinin oldukça ihlalci olan yayılmasına rağmen uyarı etiketleri arkasında korunuyor. Son yıllarda Condor’un teknolojileri defalarca protokollere aykırı şekilde kasten zararı artıracak ve hatta insanlara sistemli işkence edecek şekilde Türkiye, Bahreyn ve Mısır’da kullanıldı. Condor’un baş iş analisti Beni Iachan “Biz her zaman gücün doğru kullanımını tavsiye ediyoruz” sözü veriyor. Böyle tavsiyeler Condor gibi üreticilerin hükümetlere ve onların polislerine gücü çok daha şiddetli kullanabilecekleri yöntemleri sağlarken yasal olarak hesap verilebilirlikten kaçınmasını sağlıyor.
Condor’un gelirleri artarken, dünyanın her yerinde şirketin biber gazı kapsülleri, bombaları ve plastik mermileri insanların kafalarına ve bel üstelerinde kalan vücut bölümlerine yakın mesafeden ateş edilmeye devam ediyor. Araçlar ölümcül seviyelerde toksik olabilecek şekilde kapalı alanlarda kullanılıyor. Condor’a ait son kullanım süresi geçmiş kimyasalların Venezuela sokaklarında sivillere karşı kullanıldığı belgelendi.
Toplumsal olayların kontrolünde ölümler ve yaralanmalar arttıkça, Condor gibi şirketler için kurumsal isimlerine “ölümcül olmayan” ibaresini iliştirmek zorlaşıyor. Yerel aktivistlerin yanında, Brezilya insan hakları kampanya grubu Tortura Nunca Mais (İşkence Bir Daha Asla) ve Publica’nın araştırmacı gazetecileri bu silahların polisin ihlallerindeki rolü ve daha fazla hesap verebilirlik ihtiyacı etrafında toplumsal farkındalığı artırmak için çok sıkı çalışıyorlar.
Hükümet ve kurumsal gösteri vurgunculuğu arasındaki bağlantıları gözler önüne seren Publica şimdilerde Condor’un hükümet organları üzerindeki etkisini haritalandırıyor. Publica’dan araştırmacı muhabir Bruno Fonseca, “Yakın zamanda Condor’un Brezilya Savunma ve Güvenlik Endüstrileri Birliği ile sınırsızlık anlaşması yaptığını keşfettik” açıklaması yaptı. “Bu Brezilya polisi gibi bütün toplumsal savunma ve güvenlik birimlerinin hükümet ihale süreci olmaksızın satın alma yapabileceği anlamına geliyor.”
Bu yüzbinlerce Condor silahının hükümetin gözetimi olmaksızın Brezilya güvenlik güçlerinin eline verilmesine izin verilmesi anlamına geliyor. Fonseca “Condor 27 çeşit ölümcül olmayan donanım için ayrıcalığa sahip” dedi. Brezilya hükümetinin aşırı güç kullanımı ve toplumsal olayları kontrol pratiklerinin düzenlenmesindeki başarısızlığı Uluslararası Af Örgütü’nün Dünya Kupası sırasında barışçıl gösterilerin bastırılmasını denetleyen, Onlara Sarı Kart Göster (Give Them A Yellow Card) küresel kampanyası tarafından gözetim altında.
Bütün gözler Brezilya’da – ve göstericilerde – iken sadece gösteri hakkının bastırılmasına direnmenin değil aynı zamanda güç kullanımını artıran iş teşviklerine karşı durulmasının da zamanı. Küresel Facing Tear Gas (Biber Gazına Karşı Durmak) kampanyasından Kimber Heinz “Dünya üzerinde Condor gibi şirketler bunları kazanç sağlamak için bir fırsat olarak görüyor—ve kesinlikle devlet baskısında kâr ediyor” dedi.
Dünyada gösterilerden kâr edenlerin maskelerini düşürmek kampanyalar için yeni hedeflere ve şiddetsiz doğrudan eyleme işaret ederek devlet kontrolü ve büyük sermayenin kesişim noktalarını açığa çıkarıyor. Heinz “Militarizm yerel uygulamaları olan küresel bir proje” dedi. “Bizim kampanyamız militarizme ve polis faaliyetlerine muhalefet için esastan bir temel inşa ederek ve militarizmin motorları olan eğitim alanları, silah sergileri ve hükümet programlarını hedef alıyor.”
