Not: Bu yazı, Jeff Masters’ın Wunderground‘daki blogunda 4 Mart 2014’te yayınlanan “Record Cold in a Warming World” başlıklı makalesinin çevirisidir.
Kuzey Kutbu’ndan gelen sert bir hava akımı, Missouri’den Maryland’e kadar 10-20 cm arası kar getiren büyük bir fırtınayla ABD’nin doğusunda tüm zamanların en soğuk Mart ayı rekorunu kırdı. Taze kar, ısının uzaya yansıtılmasına çok etkilidir. Pazartesi Baltimore‘a düşen 9 cm kar, sıcaklıkların Pazartesi gecesi -15 °C’ye kadar inmesini sağladı, böylece tüm zamanların en soğuk Mart günü olarak 4 Mart 1873’teki rekoru egale etmiş oldu. Salı günü sıcaklık -15,5 °C’ye düşerek Mart rekorunu kırdı. New Jersey’de Atlantic City de Pazartesi 14 cm kar aldı ve aynı günün gecesi -16 °C ile Mart rekorunu kırdı. Mart ayı için eski rekor 4 Mart 2009’da -16 °C ile kırılmıştı. Atlantic City için resmi kayıtlar 1874’e kadar uzanıyor.
En az beş ayrı kentte daha bu soğuk hava dalgasıyla beraber Mart ayının en düşük sıcaklık rekorları ya egale edildi ya da kırıldı:
Charlottesville, Virgina tüm zamanların en düşük Mart ayı sıcaklığı rekorunu Salı günü -17 °C ile kırdı. (eski rekor:4 Mart 1943’te -13.9 °C)
Billings, Montana tüm zamanların en düşük Mart ayı sıcaklığı rekorunu 2 Mart 2014’te -29.4 °C ile kırdı. (eski rekor: -28.3 °C)
Pierre, Güney Dakota’da 1 Mart ve 2 Mart tarihlerinde sıcaklıkların -28.8 °C’ye düşmesiyle tüm zamanların en düşük Mart ayı sıcaklık rekoru kırıldı. (eski rekor: 11 Mart 1998’de -28.3 °C)
Flint, Michigan’da 3 Mart’ta -26 °C ile en düşük Mart ayı sıcaklığı yaşandı. (eski rekor: -24.5 °C)
Rockford, Illinois tüm zamanların en düşük Mart sıcaklığı olan -23.8 °C’yi 3 Mart’ta egale etti.
En az beş ABD kenti, kaydedilen en soğuk kış rekorları kırdılar. (Wunderground’un hava tarihçisi Christopher C. Burt’ün en son yazısında detaylıca anlatılıyor bu. 2013-2014 dönemindeki en sıcak kış rekorunu kıran kentlerin listesini henüz çıkarmamış olsa da ben en azından ikisini biliyorum: Las Vegas, Nevada ve Tucson, Arizona.
Şekil 1. 4 Mart 2014’te GFS modelinin teşhisine göre yüzey sıcaklıklarının ortalamaya kıyasla yaşadıkları sapmalar. Kuzey Kutbu Salımı’nın (Arctic Oscillation (AO)) negatif evresi soğuk havanın Kuzey Kutbu’ndan ABD’nin doğusuna doğru yayılmasını ve sıcaklıkların ortalamanın 20 °C altına inmesini sağladı. Bunu dengeleyen bir sıcak hava Avrupa üzerinden yüksek basınç sırtının altından Kuzey Kutbu’na doğru aktı. Kaynak: Climate Reanalyzer™ (http://cci-reanalyzer.org), Climate Change Institute, University of Maine, Orono, Maine.
Isınmakta Olan Bir Gezegen Nasıl Olur da Rekor Soğuklar Yaşar?
Bu haftanın çarpıcı soğukları akla şu soruyu getiriyor: “Küresel ısınma” yaşayan bir gezegende nasıl olur da soğuk rekorları kırılır? Vallahi, büyük bir gezegenden bahsediyoruz ve havanın doğal olarak çılgın aşırı değerlere ulaştığı yerler var. Her ay, tüm zamanların en düşük sıcaklık rekorlarının günlük ve aylık olarak birçok yerde kırılmasını bekliyoruz. Olay şu ki, küresel ölçekte ve on yıl dilimlerinde ortalama alındığında, tüm zamanların en yüksek sıcaklık rekorları bu düşük sıcaklık rekorlarından sayıca üstün olacak. Buna Küresel Isınma dememizin bir sebebi var ! Boulder, Kolorado’daki Ulusal Atmosferik Araştırmalar Merkezi’nden (National Center for Atmospheric Research) Dr. Jerry Meehl’in önderliğinde 2009’da gerçekleştirilen bir araştırma, sıcak rekorlarıyla soğuk rekorları arasındaki oranın 1960’lar ve 1970’lerde 1:1 olduğunu ancak 2000’li yıllara gelindiğinde ısınan iklim yüzünden 2:1 oranının bile üstüne çıktığını gösterdi. Guy Walton’un wunderblog’unda detaylı olarak anlatıldığı gibi, 2010’larda (2010-2013 arasında) günlük rekorların oranı yaklaşık 2.4 : 1 oldu. Eğer karbondioksit gibi ısı tutan gazların emisyonları bu yüzyıl boyunca “böyle gelmiş böyle gider” mantığıyla devam ederse, rekor sıcakların rekor soğuklara oranının 2050’de 20:1 ve 2100’de 50:1 olması bekleniyor. Yani, gezegen aşırı küresel ısınma yaşadığında dahi, düşük sıcaklık rekorları görmeyi bekliyoruz 22. yüzyılda.
Şekil 2. Ocak 1950’den Eylül 2009’a kadar ABD’nin 48 eyaletindeki 1800 meteoroloji istasyondan gözlemlenen günlük en yüksek sıcaklık ve en düşük sıcaklık rekorlarının oranı. Her çubuk, on yıl dilimlerinde yüksek sıcaklık rekorlarıyla (kırmızı) düşük sıcaklık rekorlarının (mavi) oranlarını veriyor. 1960’lar ve 1970’ler sıcak rekoruna kıyasla birazcık daha fazla soğuk rekoru kırdı, ancak son 30 yılda sıcak rekorları ağır basıyor: Oran 48 eyaletin bütününde 2:1 civarında. ©UCAR, Grafik: Mike Shibao; Kaynak: Boulder, Kolorado’daki Ulusal Atmosferik Araştırmalar Merkezi’nden Dr. Jerry Meehl’in önderliğinde 2009’da gerçekleştirilen bir araştırma
İki Yıl Önce: Martta Yaz
Mevcut küresel ısınmayla tüm zamanların sıcaklık rekorlarını kırdığımızda, bu rekorların bazılarının eski rekorları olağanüstü şekilde yerle bir etmesini bekleriz. İki yıl önce, 2012’de ABD’de rekorları alt üst eden “Martta Yaz” sıcak hava dalgasında gerçekleşen tam da buydu. ABD’de kaydedilen en sıcak Mart ayıydı; 20. yüzyıl ortalamasından 5 °C ve eski rekordan (Mart 1910) 0.3 °C daha sıcaktı. ABD’de 1895’te kayıtların başlamasından bu yana geçen 1400 küsur aydan sadece biri, 2006’nın Ocak ayı, ortalama sıcaklıklardan Mart 2012’den daha çok sapmıştı. Tüm eyaletler Mart boyunca günlük yüksek sıcaklık rekoruna tanık oldu ve Rocky dağları’nın doğusundaki 25 eyalet kaydedilen en sıcak Mart ayını yaşadılar. Fazladan 15 eyalette de aylık sıcaklık, eyalette kaydedilen en sıcak on ay arasına girdi. 290 istasyonda tüm zamanların Mart sıcaklık rekorları kırıldı, bazı istasyonlarda tüm zamanların Mart sıcaklık rekorları dört kez kırıldı. 21 durumda, gece sıcaklıkları, geçmişte aynı günde gözlemlenen en sıcak gündüz sıcaklıklarına ya eşit ya da onlardan daha yüksek çıktı. Dört istasyonda eski günlük rekorların 16 °C üstüne çıkıldı.
Şekil 3. Wunder-fotoğrafçısı sally, Windom, Minnesota’da 17 Mart 2012’de çektiği bu fotoğrafın altına “Böyle bir günbatımını Temmuz’da görmeyi beklersiniz, Mart’ta değil. Bunu çektiğimde termometre 25 °C’yi gösteriyor.” yazmıştı.